Sejarah Gerakan
Anti-Hadis
HADIS ataupun
Sunnah ialah segala perkataan, perbuatan atau pengakuan Nabi. Rasulullah ialah
penyampai wahyu daripada Allah. Firman Allah: Wahai Rasul! Sampaikanlah apa
yang telah diturunkan kepadamu daripada tuhanmu (al-Maidah: 67). Baginda
juga merupakan penerang al-Quran. Firman Allah Taala: Dan telah Kami
turunkan kepadamu al-Dzikr (peringatan) untuk kau terangkan kepada manusia apa
yang telah diturunkan kepada mereka dan moga-moga mereka berfikir (al-Nahl: 44).
Kadangkala
Rasulullah menerangkan ayat al-Quran melalui perbuatannya dan ada kalanya juga
baginda menerangkan menerusi perbuatannya. Dan ada kalanya baginda menerangkan
melalui perbuatan dan perkataan sekaligus. Sabda baginda: Solatlah sepertimana
kamu melihat aku bersolat dan sabda baginda lagi: Ambillah daripadaku
perbuatan-perbuatan haji. Kedua-dua sabda baginda ini merupakan penerangan
daripada al-Quran yang diterangkan secara umum. Tidak terdapat satu perbuatan
pun yang semata-mata berpunca daripada sabda baginda melainkan perbuatan itu disebutkan
oleh al-Quran secara umum. Firman Allah Taala di dalam al-Quran: Dan apa
yang didatangkan oleh Rasul kepada kamu, maka ambillah! Dan apa yang
ditegahnya, jauhilah! (al-Hasyr: 7). Dan firman-Nya lagi: Katakanlah!
Sekiranya kamu menyintai Allah Taala, maka ikutlah aku. Kamu akan dikasihi
Allah. Dan Dia akan mengampuni dosa-dosa kamu. Dan Allah Maha Pengampun Maha
Penyayang. Katakanlah! Taatlah akan Allah dan Rasul. Dan sekiranya kamu
berpaling maka sesungguhnya Allah tidak suka akan orang-orang kafir (Al Imran:
32).
Para Sahabat juga
sepakat mengatakan hadis sebagai hujjah. Tidak ada seorang pun daripada mereka
yang hanya beramal dengan al-Quran sahaja. Dan apa yang pernah diriwayatkan
bahawa ada sebahagian daripada mereka yang menolak hadis yang diriwayatkan
kepada mereka bukan bermakna mereka menolaknya, tetapi dia tidak yakin dengan
kesahan hadis tersebut atau terdapat hadis lain yang baginya lebih kuat.
Dari segi logik
akal pula, al-Quran memberitahu kita bahawa Allah telah menurunkan al-Quran
kepada Rasul untuk diterangkan pula kepada manusia. Dan penerangan ini juga
merupakan wahyu yang wajib dituruti. Seseorang tidak dikatakan sebagai taat
sekiranya dia hanya patuh kepada ayat al-Quran dengan tidak berpegang kepada
orang yang menerangkannya kerana penerangan sampai bila-bila pun tidak dapat
dipisahkan daripada orang yang menerangkannya. Sekiranya dia beramal dengan
al-Quran seperti yang diterangkan oleh Rasulullah, maka dia telah taat kepada
Allah melalui ayat al-Quran dan taat juga kepada Rasul melalui penerangannya.
Sekiranya dia mengabaikan penerangan Rasulullah, maka dia telah berdosa kepada
Allah kerana tidak beramal sebagaimana yang telah diperintahkan oleh Allah.
Beberapa kumpulan
yang cacat daripada orang-orang yang mendakwa Islam telah menolak hadis sebagai
sumber perundangan Islam. Mereka berkata: Cukuplah al-Quran. Apa yang Allah
haramkan di dalam al-Quran kami haramkannya dan apa yang dihalalkan oleh
al-Quran kami halalkannya. Kemudian mereka mengatakan al-Quran telah
menerangkan semua tanpa terkecuali sesuatu pun. Firman Allah yang bermaksud: Dan
kami tidak alpakan sesuatu pun di dalam kitab (al-An'am: 38). Dan firman
Allah lagi bermaksud: Dan telah kami turunkan kepada kamu al-Kitab untuk
menerangkan setiap sesuatu (al-Nahl: 89). Mereka juga berkata sunnah
merupakan undang-undang yang lain dan tersendiri bertentangan dengan
khabar-khabar Allah. Mereka berpendapat apalah gunanya lagi al-Sunnah sekiranya
Allah sudah pun menerangkan setiap sesuatu tanpa meninggalkan apa-apa lagi
untuk diterangkan oleh Nabi Muhammad.
Sebenarnya jawapan
ini sudah pun diketahui oleh mereka sendiri. Tetapi mereka sengaja buat-buat
tidak mengerti. Mereka cuba mencari jalan keluar yang lain dengan menterjemah
al-Quran mengikut kehendak mereka. Mereka terpaksa lari daripada tafsiran Nabi
S.A.W dan sahabat r.a dan mencipta terjemahan yang lain daripada yang lain
untuk mencipta kebenaran. Sebenarnya terjemahan mereka lari daripada kaedah
Bahasa Arab. Al-Kitab berasal daripada kata terbitan - kataba - kitabatan.
Di dalam al-Quran terdapat 318 perkataan yang berasal daripada kata terbitan KATABA.
Bagi perkataan al-Kitab sahaja terdapat 230 perkataan manakala 12 perkataan
Kitab (tanpa alif lam). Ada juga perkataan al-Kitab ini yang disebut secara
kata jamak (Kutubun) sebanyak 3 perkataan. Untuk mengetahui makna-makna
ini kita terpaksa merujuk kepada Bahasa Arab kerana al-Quran itu diturunkan di
dalam Bahasa Arab.
Jadi terjemahan
al-Kitab di dalam surah al-Ana'am: 38 kepada al-Quran bukanlah terjemahan yang
sebenar mengikut mafhum Bahasa Arab. Al-Kitab di dalam ayat itu bermaksud Loh
Mahfudz, bukanlah al-Quran. Dalilnya ayat yang sebelum itu menyebut yang
bermaksud: Dan binatang-binatang yang ada di bumi dan burung yang terbang
dengan kedua sayapnya adalah seperti kamu juga. Tiadalah kami alpakan sesuatu
pun di dalam al-Kitab. Kemudian mereka akan dikumpulkan kepada Tuhannya. Dan
ada sepotong ayat yang lain di dalam surah Hud yang bermaksud: Dan tiada
binatang di bumi ini melainkan Allah yang menanggung rezekinya. Dan Dia mengetahui
kediaman dan tempat menyimpannya. Semuanya ada di dalam Kitab yang terang (Hud:
6). Sekiranya kita menerima-pakai bahawa al-Kitab di dalam ayat ini
bermaksud al-Quran seperti dakwaan mereka, tetapi ayat itu tidak membantu
mereka menolak sunnah. Segala hukum yang disebut oleh al-Quran secara sepintas
lalu, tidak mungkin dapat dilaksanakan jika tidak didapati perinciannya di
dalam sunnah. Mengabaikan sunnah samalah seperti mengabaikan hukum-hukum yang
disebut secara ringkas seperti firman Allah: Dan dirikanlah solat serta
tunaikanlah zakat (al-Baqarah: 43). Tanpa ada penerangan daripada sunnah,
kita tidak dapat menunaikan solat dan mengeluarkan zakat. Apabila tidak
menunaikan solat dan mengeluarkan zakat kerana tidak ada perincian di dalam
al-Quran, bermakna kita telah mengabaikan suruhan Allah tersebut.
Catatan pertama
tentang penolakan sunnah pernah dituliskan oleh Imam Syafei (150H-204H) di
dalam bukunya al-Umm. Menurut catatan tersebut, beliau telah berdebat dengan
seorang anti-hadis. Tetapi tidak pula disebutkan siapa orang itu. Beliau hanya
menyebutkan orang itu sebagai musuh (al-Khasm).
Kata al-Syafei:
Seorang daripada intelektual telah berkata kepadaku: Anda ialah seorang Arab.
Al-Quran diturunkan menurut bahasa anda. Tentulah anda lebih memahaminya. Di
dalamnya terdapat hukum-hukum yang berupa fardhu. Sekiranya seseorang merasa
syak di dalam satu huruf di dalam al-Quran, dia diminta bertaubat. Sekiranya
dia tidak bertaubat, anda membunuhnya sedangkan Allah berfirman yang bermaksud:
Dan telah kami turunkan kepada kamu al-Kitab untuk menerangkan setiap
sesuatu (al-Nahl: 89). Jadi bagaimanakah anda dapat menentukan di mana
tempat am dan ada kalanya pula anda mengatakan fardhu itu sebagai khas?
Bagaimana anda dapat membezakan pula yang mana satu perintah yang wajib dan ada
ketika yang lain pula anda mengatakan sebagai sunat atau harus. Pemisahan ini
anda lakukan bedasarkan pula kepada satu riwayat, dua riwayat sehinggalah
sampai kepada Rasulullah S.A.W. dan tidak aku dapati ada di kalangan mereka yang
tersilap dan lupa pula di dalam riwayatnya. Bahkan aku mendapati anda juga
pernah berkata kepada beberapa perawi: Si polan ini telah tersilap di dalam
hadis sekian. Dan aku mendapati juga bahawa anda pernah berkata: Sekiranya
seorang lelaki meriwayatkan hadis yang mengharamkan dan menghalalkan untuk
kamu, anda mebuat kesimpulan bahawa hadis itu mengkhaskan umum al-Quran.
Sedangkan Rasulullah tidak pernah berkata demikian. Jadi anda telah tersilap
besar. Anda meletakkan perkataan-perkataan dusta daripada perawi-perawi ini
sama mertabatnya dengan al-Quran?
Di dalam perdebatan
tersebut, mereka memperkatakan tentang firman Allah yang bermaksud: Dialah
yang yang telah mengutuskan kepada kaum yang ummi seorang Rasul di antara
mereka , untuk membaca keterangan-keterangan Tuhan, membersihkan mereka dan
mengajar kepada mereka al-Kitab dan al-Hikmah, sedangkan mereka seberada di
dalam kesesatan yang nyata.
Kata musuh itu: Aku
tahu bahawa al-Kitab itu ialah al-Quran. Apa pula al-Hikmah?
(Imam) berkata:
Sunnah Rasulullah S.A.W.
Kata musuh itu:
Mungkin al-Hikmah itu al-Quran. Jadi ayat itu bermaksud: Dia mengajar al-Kitab
secara amnya dan mengajar hukum-hukum secara khasnya pula.
Jawab Imam Syafei:
Sekiranya engkau berkata begitu, jadi ayat ini bermaksud: Dia mengajar
hukum-hukum al-Quran yang disebut secara am seperti solat, zakat, haji dan
lain-lain. Ini bermaksud Allah menentukan sesuatu hukum di dalam kitab-Nya.
Kemudian Dia menerangkan hukum-hukum ini menerusi lidah Rasulnya.
Kata musuh itu:
Boleh jadi juga.
Kata Imam
al-Syafei: Sekiranya anda berpegang dengan pendapat yang kedua (al-Hikmah
bererti perincian terhadap makna al-Quran), kamu tidak akan menjumpai
hukum-hukum ini melainkan dengan hadis Rasulullah.
Kata musuh itu:
Kalau sekiranya aku berkata pula, al-Kitab dan al-Hikmah ini termasuk di dalam
jenis pengulangan perkataan?
Jawab Imam Syafei:
Yang manakah lebih baik? Membawa satu makna di dalam dua perkataan ataupun
masing-masing mempunyai pengertian yang berbeza?
Kata musuh itu:
Barangkali juga seperti apa yang kau katakan. Al-Kitab ialah al-Quran dan
al-Hikmah pula ialah sunnah. Dan keberangkalian lain juga akan berlaku:
al-Kitab ialah al-Hikmah itu sendiri.
Imam Syafei
berkata: Tetapi yang paling jelas maknanya ialah yang pertama. Hal ini demikian
kerana ada bukti-bukti yang membenarkannya daripada al-Quran.
Kata musuh itu: Di
mana?
Kata Imam
al-Syafei: Firman Allah yang bermaksud: Dan bacalah di rumah-rumah kamu
daripada ayat-ayat Allah dan al-Hikmah (al-Ahzab: 34). Di dalam ayat ini
Allah memberitahu bahawa terdapat dua jenis bacaan yang terdapat di rumah.
Musuh itu berkata:
al-Quran memang boleh dibaca. Tetapi bagaimana pula untuk membaca al-Hikmah?
Imam Syafei
berkata: Jadi makna membaca ialah membaca sunnah seperti membaca al-Quran.
Jawab musuh itu
pula: Oleh itu, maksud al-Hikmah lebih mirip kepada apa yang kamu maksudkan.
Pada zaman ini,
terdapat juga intelek-intelek yang mengaku sebagai Islam mempopularkan kembali
ide-ide ini. Di antaranya rencana yang ditulis oleh Doktor Tawfiq Sidqi yang
bertajuk "Islam ialah al-Quran Sahaja". Rencana ini disiarkan di
dalam majalah al-Manar bilangan 7 dan 12. Kita dapat simpulkan isi-isinya
seperti berikut:
Pertama: Dia
mengambil dalil daripada firman Allah yang bermaksud: Dan kami tidak alpakan
sesuatu pun di dalam al-Kitab (al-An'am: 38). Katanya ayat ini bermaksud
al-Quran telah pun mengandungi semua hukum. Jadi al-Quran tidak perlu kepada
benda lain untuk menerangkannya seperti al-Sunnah.
Kedua: Dia juga
telah mengambil dalil daripada al-Quran yang bermaksud: Kami telahpun
menurunkan al-Dzikr dan Kami jugalah yang akan menjaganya (al-Hajr: 9). Dia
mengatakan Allah hanya memerintahkan supaya menjaga al-Quran sahaja tanpa
sunnah. Sekiranya sunnah juga merupakan dalil dan boleh dijadikan hujjah
seperti al-Quran, tentulah Allah akan memerintahkan untuk memeliharanya juga.
Ketiga: Sunnah
hanya dituliskan pada zaman terkemudian selepas berlakunya kesilapan dan ada
setengah-setengahnya sudah pun dilupai. Penyelewengan dan pengubahan mudah
sahaja berlaku di dalam hadis. Oleh itu, perkara yang syak sebegini tidak
sesuai dijadikan sumber hukum sayarak (sila rujuk dakwaan yang serupa di dalam buku
Muhammedanische Studien oleh Ignaz Golgziher).
Keempat: Katanya
lagi, Nabi juga pernah mengatakan sunnah tidak boleh diterima sebagai sumber
hukum. Sabda baginda yang bermaksud: Sesungguhnya hadis akan tersebar
daripadaku. Apa yang datang kepada kamu yang bertepatan dengan al-Quran, maka
ia adalah daripadaku. Dan sekiranya ia bertentangan dengan al-Quran, maka ia
bukanlah daripadaku.
Doktor Mustaffa
al-Sibai’ ketika menjawab dakwaan-dakwaan ini mengatakan:
Pertama: al-Quran
mengandungi dasar-dasar hukum secara am. Sebahagian hukum dijelaskan secara
terang. Sementara itu sebahagian lagi ditinggalkan kepada Rasululah S.A.W untuk
menerangkannya. Allah Taala mengutuskan Rasul kepada manusia untuk menerangkan
hukum agama meraka. Justeru, Allah mewajibkan kepada manusia mengikut apa yang
dihuraikan oleh Rasulullah.
Kedua: Penjagaan
terhadap al-Dzikr sebenarnya tidak terhad kepada al-Quran semata-mata. Tetapi
ia bermaksud hukum-hukum agama ataupun hukum syarak yang telah diutuskan kepada
Rasulnya. Justeru al-Dzikr lebih umum daripada al-Quran dan Sunnah. Dalilnya ialah
firman Allah yang bermaksud: Bertanyalah kepada ahl al-Dzikr sekiranya kamu
tidak mengerti (al-Nahl: 43). Sekarang jelas bahawa ahl al-Dzikr bermaksud
orang yang mempunyai ilmu di dalam syariat dan hukum-hukum islam. Tidak syak
lagi bahawa Allah memelihara al-Sunnah sepertimana Dia memelihara al-Quran.
Ketiga: Kebanyakan
mereka tidak pernah cuba menyelidiki usaha-usaha ulama Islam mengekang
penyelewengan dan pemalsuan hadis. Apabila sunnah dibawa dari satu generasi ke
satu generasi, ia dibawa dengan susunan riwayat yang berturutan daripada zaman
sahabat sehingga akhir kurun pertama. Jadi tidak ada ruang untuk kita
mengesyaki ketidak-sahihan hadis tersebut kerana para perawi ini diletakkan
beberapa syarat yang ketat (Lihat A. Sprenger, Ueber das Traditionswesen bei
den Araben).
Keempat: Hadis yang
disebutkan di dalam dakwaan Dr. Sidqi ialah daripada Khalid bin Abu Karimah
daripada Abu Jaafar daripada Rasulullah S.A.W. Khalid ialah seorang yang tidak
dikenali manakala Abu Jaafar bukanlah seorang sahabat Rasulullah. Jadi, hadis
ini tidak boleh diterima sebagai dalil untuk dijadikan hujah.
Daripada nukleus
dan sel-sel inilah bermulanya gerakan anti-hadis di dalam masyarakat Islam di
Timur dan Barat. Gerakan ini bukanlah baru kerana dakwaan-dakwaan serupa itu
telah pun wujud lebih 1300 tahun yang lampau. Sekiranya kita perhatikan
hujah-hujah golongan anti-hadis pada masa kini, kita tidak mendapati suatu
hujah baru pun meski pun mereka mendakwa diri mereka sebagai The Thinkers
ataupun yang sering digelar sebagai intelektual. Ini tidaklah menghairankan
kerana Imam al-Syafei sendiri pun mengatakan mereka sebagai intelektual.
Hujah-hujah mereka pun sudah dipatah-riukkan oleh ulama-ulama Islam. Malangnya
buku-buku ini jarang didapati oleh kebanyakan orang. Buku-buku ini ditulis di
dalam bahasa Arab dan bahasa Inggeris dan sukar untuk dibaca oleh orang-orang
yang tidak menguasai kedua-dua bahasa ini.
Di antara
pelopor-pelopor golongan ini yang terkenal kurun ini ialah Rashad Khalifa,
Ismail Adham, Kassim Ahmad dan Othman Ali. Untuk menguatkan lagi pendapat
mereka bahawa hadis tidak perlu di dalam syariat Islam, mereka mengambil pula
hujah-hujah dari kalangan orientalis yang terdiri daripada Ignaz Goldziher di
dalam bukunya Muhammedanische Studien dan Joseph Schact di dalam bukunya An
Introduction To Islamic Law.
Bagi dakwaan Ignaz
Goldziher di dalam Muhammedanische Studien, perlu diingatkan bahawa buku
tersebut ditulis pada tahun 1890. Selepas itu, banyak manuskrip tentang hadis
telah dicetak dan diterbitkan. Jadi perlulah ada ulang-kaji semula terhadap
buku yang dikarang oleh Ignaz Goldziher tersebut dengan meneliti manuskrip yang
telah disemak dan diterbitkan. Manakala dakwaan-dakwaan Schact pula telahpun
dijawab oleh Muhammad Mustafa Azami di dalam bukunya Studies In Early Hadith
Literature.
Justeru, golongan
ini hanyalah memutarkan ide-ide lama. Dengan adanya internet, mereka cuba
meneroka jalan-jalan baru untuk meramaikan pengikut mereka. Mereka menjangkakan
dapat menarik perhatian orang-orang yang sering merantau di dalam internet ini.
Sebenarnya kami yakin terhadap para pengguna internet ini. Masing-masing
mempunyai akal untuk berfikir dan sanggup pula berbincang untuk menerima
kebenaran. Dan tentulah mereka tidak akan mengikut sesuatu tanpa ada dalil dan
hujah yang munasabah.
Buku-buku rujukan
yang boleh anda rujuk ialah:
- Ajjaj al-Khatib, al-Sunnah Qabla al-Tadwin.
- Ignaz Goldziher, Muhammedanische Studien.
- Joseph Schact, An Introduction To Islamic Law.
- Mustaffa al-Sibai, al-Sunnah wa Makanatuha fi Tasyri' al-Islami.
Muhammad
Mustaffa Azami , Studies In Early Hadith Literature
